Trong quá trình học tập và nghiên cứu có rất nhiều người gặp khó khăn trong việc phân biệt tục ngữ và thành ngữ. Chính vì thế cho nên hôm nay thanhlong.edu.vn sẽ có bài so sánh chi tiết để giúp các bạn có thể nắm được sự khác biệt của hai khái niệm này và sử dụng chính xác trong ngôn ngữ nói và viết. 

Tục ngữ, thành ngữ đều đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển của ngôn ngữ tiếng Việt. Nó đều có thành phần cấu tạo là từ, có thể là từ đơn, từ kép hoặc là từ phức. 

Tục ngữ, thành ngữ đều chứa đựng cũng như phản ánh các tri thức, kiến thức của nhân dân về những hiện tượng, sự vật tồn tại của thế giới khách quan. Từ đó, mang lại ý nghĩa giáo dục, truyền đạt kinh nghiệm, dạy cách làm người, sống tốt…

Kho tàng thành ngữ và tục ngữ của Việt Nam vô cùng phong phú, được truyền từ đời này sang đời khác, thế hệ này sang thế hệ khác. 

II. Sự khác nhau giữa tục ngữ, thành ngữ

1. Về khái niệm 

Theo từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học – Nhà xuất bản Đà Nẵng năm 1977 thì ta có thể hiểu khái niệm tục ngữ, thành ngữ như sau:

“Tục ngữ là câu ngắn gọn, thường có vần điệu, đúc kết tri thức, kinh nghiệm sống và đạo đức thực tiễn của nhân dân.”

 “Thành ngữ là tập hợp từ cố định đã quen dùng mà nghĩa của nó thường không thể giải thích được một cách đơn giản bằng nghĩa của các từ tạo nên nó”.

2. Về hình thức

Thành ngữ và tục ngữ có sự khác nhau về hình thức cơ bản, thành ngữ là các cụm từ cố định còn tục ngữ là một câu ngắn gọn và có hoàn chỉnh về cấu tạo ngữ pháp. Vì thế cho nên người ta thường dùng “câu tục ngữ” nhưng không dùng “câu thành ngữ” là vì lý do như vậy. 

3. Về nội dung

Về nội dung biểu thị thì thành ngữ chưa diễn đạt được một ý trọn vẹn mà chỉ đang đề cập đến như một khái niệm. Nó thuộc lĩnh vực ngôn ngữ học cho nên thường dùng làm thành phần để tạo câu hoặc chèn thêm vào trong các câu nói. 

Khác với thành ngữ thì mỗi câu tục ngữ đã diễn đạt được một ý, nội dung trọn vẹn hoàn chỉnh. Nó có thể là lời một lời nhận xét, đánh giá, một kinh nghiệm sống hoặc là lời khuyên ngăn của người đi trước… Tục ngữ thuộc lĩnh vực văn học và được dùng một cách độc lập.

4. Phân loại và ví dụ cụ thể

4.1 Phân loại thành ngữ

Người ta thường dựa vào 3 tiêu chí về nguồn gốc, thủ pháp tu từ và số lượng từ để phân chia thành ngữ. 

• Theo nguồn gốc

– Thành ngữ thuần Việt: Buôn thúng bán mẹt; Ăn cháo đá bát…

– Thành ngữ Hán Việt: Khẩu phật tâm xà; Độc nhất vô nhị; Đơn thương độc mã…

Thành ngữ Hán Việt đa dạng về ý nghĩa

• Theo thủ pháp tu từ

– Thành ngữ so sánh: Nhát như thỏ đế; Bình chân như vại…

– Thành ngữ ẩn dụ: Ruột để ngoài da; Rán sành ra mỡ; Qua cầu rút ván…

– Thành ngữ đối ngẫu: Cao chạy xa bay; Lên bờ xuống ruộng…

• Theo số lượng từ: 3 chữ, 4 chữ, 5 chữ, 6 chữ…

– Thành ngữ 3 chữ: Thẳng ruột ngựa; Cau phơi tái…

– Thành ngữ 4 chữ: Cá mè một lứa; Một nắng hai sương; Ăn trắng mặc trơn; …

4.2 Phân loại tục ngữ

Tục ngữ được chia thành 3 loại khác nhau, thể hiện mong muốn và ý nghĩa mà nó muốn hướng tới. 

• Tục ngữ phản ánh các kinh nghiệm về lao động sản xuất: Tốt giếng tốt má, tốt mạ tốt lúa; Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống; Con trâu là đầu cơ nghiệp…

Tục ngữ về lao động sản xuất được áp dụng cho tới ngày nay

• Tục ngữ ghi nhận các hiện tượng lịch sử xã hội: Hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi; Cờ bay Sơn Đồng, ngựa lồng Chương Dương…

• Tục ngữ thể hiện triết lý dân gian của dân tộc: Một mặt người hơn mười mặt của; Có công mài sắt có ngày nên kim; Bệnh quỷ thuốc tiên…

III. Tóm gọn sự khác nhau tục ngữ và thành ngữ

Để dễ dàng hình dung và so sánh về sự khác nhau của tục ngữ, thành ngữ, bạn đọc có thể theo dõi bảng tóm tắt dưới đây. 

ĐẶC ĐIỂM	TỤC NGỮ	THÀNH NGỮ
Hình thức	Câu ngắn gọn và hoàn chỉnh.	Đa số thành ngữ là cụm từ cố định.
Nội dung	Diễn đạt một ý nghĩa trọn vẹn, là một lời đánh giá, nhận xét, khuyên ngăn, răn dạy…	Chưa diễn đạt ý trọn vẹn, dùng như một khái niệm
Thuộc lĩnh vực	Tục ngữ thuộc lĩnh vực văn học.	Thành ngữ thuộc vào lĩnh vực ngôn ngữ học.
Dùng trong câu	Được dùng độc lập.	Dùng để tạo câu, chèn thêm vào câu.

Hy vọng qua bài viết của thanhlong.edu.vn thì bạn đọc đã biết cách phân biệt được tục ngữ, thành ngữ để không bị nhầm lẫn trong quá trình nói và viết. Sử dụng đúng thành ngữ, tục ngữ cũng là cách để biểu hiện lòng tự hào dân tộc, lòng tự hào ngôn ngữ mẹ đẻ của mỗi người.